Circuit Monseuse: de val van een schurk, de geboorte van een legende - Quévy
Historisch
in Quévy
-
Met dit traject treedt u in de sporen van Antoine-Joseph Moneuse, de beruchte schurk en kapitein van de “Chauffeurs du Nord” (verwarmers van het noorden).
Hier staan we stil bij de val van het personage, ingezet door zijn arrestatie in Quévy-le-Petit, gevolgd door zijn vonnissen in Mons en Douai en beëindigd met zijn executie op 18 juni 1798.
Echter betekent de dood van Moneuse niet het einde van zijn geschiedenis. Zijn dood vormt slechts het begin van zijn volkslegende. We staan stil bij...Met dit traject treedt u in de sporen van Antoine-Joseph Moneuse, de beruchte schurk en kapitein van de “Chauffeurs du Nord” (verwarmers van het noorden).
Hier staan we stil bij de val van het personage, ingezet door zijn arrestatie in Quévy-le-Petit, gevolgd door zijn vonnissen in Mons en Douai en beëindigd met zijn executie op 18 juni 1798.
Echter betekent de dood van Moneuse niet het einde van zijn geschiedenis. Zijn dood vormt slechts het begin van zijn volkslegende. We staan stil bij het feest in Beria, een lokale folklore die grotendeels op Moneuse geïnspireerd is en elk jaar in Quévy-le-Petit plaatsvindt.
Geniet van uw wandeling en let goed op.. De bandieten liggen op de loer.
Het traject gaat over in het circuit Beria, aangelegd door de vzw Petit Kévy met de steun van het Parc Naturel des Hauts-Pays. Ter plaatse zijn er afbakeningen en informatieve borden.
Dit traject werd uitgestippeld door het Parc Naturel des Hauts-Pays
Illustraties Claude Renard.
- Hoogteverschil
- 38.22 m
-
-
Documentatie
- Met GPX / KML-bestanden kunt u de route van uw wandeling naar uw GPS exporteren (of ander navigatieprogramma)
-
- Bezienswaardigheid
1
De achtergrond
Tegen deze achtergrond zien dievenbendes het levenslicht in de regio. Een van de meest beruchte bendes zijn de Chauffeurs du Nord (de verwarmers van het noorden). Het verhaal gaat dat ze de voeten van hun slachtoffers in brand staken om zo te ontlokken waar ze hun schatten verborgen hielden. Volgens de legende leidde een zekere Antoine-Joseph Moneuse deze bende.
2
Joseph-Antoine Moneuse
Hij zou ook een notoir rokkenjager geweest zijn, een speelvogel en een flapuit. Vast staat alleszins dat zijn figuur veel nieuwsgierigheid opwekt. Nieuwsgierigheid die snel omslaat in achterdochtigheid naarmate meer en meer schurkenstreken gebeuren. De schrik bij de bevolking zorgt ervoor dat de wilde verhalen als een lopend vuur de ronde doen. Wie weet is Moneuse wel de beruchte schurk “Mendeck”? Wie weet is hij wel de leider van de Chauffeurs du Nord?
Sinds zijn aankomst in 1794 circuleert zijn naam systematisch bij criminele feiten in de regio, alhoewel er geen enkel concreet bewijs wordt geleverd. Enkele van de meest opvallende zaken zijn de overval op de handelaar Léon Lagroux tussen Audregnies en Élouges, de slachtpartij van la Houlette in Roisin (waarvoor hij niet schuldig werd bevonden), de plundering van de Ferme Populaire in Wasmes of ook nog de overval op de ontvanger van Belle-Vue in Dour of de overval op de Molen van Rombies,...
3
Aanklacht
Sindsdien staan er twee arrestatiebevelen op het hoofd van Moneuse. In februari 1797 ten slotte brengt een mysterieuze anonieme tip de politie op het goede spoor. Volgens sommigen was de tip afkomstig van Madeleine Colin, de weduwe van Guillaume Gérin, broer van Nicolas en Félix Gérin. Beide broers zouden handlangers zijn geweest van Moneuse. Madeleine Colin kon het niet verkroppen dat Moneuse een relatie had met haar dochter. De tip luidde als volgt:
“Schurken hielden zich In de gemeente Quévy-le-Petit verborgen. Sinds lange tijd werd de streek geteisterd door deze schurken, die ondanks het werk en de talrijke onvruchtbare patrouilles van officieren, onderofficieren en gendarmes in de verschillende gemeentes van het kanton, nooit gevat konden worden.”
4
De oorsprong van het feest van Beria
Ook Alain Michel van de vzw “Petit Kévy” neemt sinds 16 jaar actief deel aan dit evenement. Hij heeft trouwens het traject van deze wandeling uitgestippeld.
In een audioboodschap kunt u hem horen vertellen over de oorsprong van het feest en van de legende. U zult merken dat Moneuse niet ver weg is.
5
De hulptroepen zijn in aantocht
Doel: Moneuse en zijn eventuele kompanen opsporen en vatten. Falen is geen optie. Ter plaatse ondervragen ze verschillende personen zonder de naam van Moneuse te vernoemen, die op die manier misschien verwittigd zou kunnen worden. Op basis van de verzamelde info denken ze te weten dat hun doelwit zich in de bistro van Joseph Allard bevindt.
6
De arrestatie
De voordeur gaat open en luitenant Martin stapt als eerste binnen. Het is wel degelijk Moneuse die aan een tafel zit en aan het kaarten is met zijn luitenant Nicolas-Joseph de Ciply, Alexandre Buisseret uit Frameries en Allard, de eigenaar van de bar. Tot grote verrassing van de gendarmes verzetten Moneuse en zijn kompanen zich niet tegen hun aanhouding. Ze wisten dat deze dag zou komen. Wie weet hoopten ze er zelfs op...
7
Het lied van Beria
8
Andere aanhoudingen
De dag na de aanhouding wordt Moneuse ondervraagd door vrederechter Carbonaro. Moneuse ontkent alles. Hierop laat de rechter de arrestanten overplaatsen naar de gevangenis van Mons om het onderzoek te laten starten.
9
Het volk haalt opgelucht adem
10
De fakkeltocht
11
Het onderzoek
Vijf maanden later laat Mr. Perlau, de voorzitter van de onderzoeksjury, Moneuse eindelijk dagvaarden. Deze heeft nog steeds geen advocaat kunnen spreken. Moneuse ontkent opnieuw en vraagt om een getuige te laten horen: Caroline Dubuisson, slachtoffer van de overval op de Ferme Populaire van Wasmes door een dievenbende op 3 december 1795.
Dit getuigenverhoor zou nooit plaatsvinden. Erger nog, de zaak Populaire zou verwijderd worden uit de aanklachten. Met welke reden? Uiteindelijk worden de verdachten bij geen enkele getuige geconfronteerd maar pas bij de openbare aanklacht.
De aanklacht bestaat uit 19 delen. Het gaat om misdaden met kleine diefstallen en vier grotere zaken waaronder een overval op de ontvanger van Belle-Vue in Dour.
12
Een cruciale keuze
Tegen elke verwachtingen in verandert Allard echter van gedachte. Hij kiest ervoor om in Mons te blijven. Daarop besluit rechter Perlau om de beschuldigden een lot te laten trekken en de keuze hiervan te laten afhangen. Het is Allard die het haalt. In Moneuses hoofd staat Jemappes gelijk aan een vervroegde terdoodveroordeling.
13
Het proces van Mons
De getuigen brengen niet veel informatie bij. Ze twijfelen en herkennen Moneuse niet formeel. Hierop neemt de rechtbank een zorgwekkende beslissing. Het beslist om de verklaring voor te lezen van Auguste Clicq, een knecht die aanwezig was bij de overval op notaris Lehon in Pommeroeul. Echter blijkt Clicq overleden te zijn, waardoor zijn verklaring geen enkele wettelijke waarde meer heeft.
Enkele dagen later wordt het vonnis uitgesproken. Ciriez en Allard worden vrijgesproken. Moneuse vermoedt een complot. Het was tenslotte Allard die beslist had over de plek van berechting. Zou dit zijn beloning zijn?
Buisseret wordt veroordeeld tot 14 jaar gevangenisstraf, Félix Gérin krijgt 6 jaar. Moneuse en Nicolas Gérin worden ter dood veroordeeld.
De grote verschillen qua straffen (van vrijspraak tot terdoodveroordeling) is verbazingwekkend voor mannen die zogezegd deel uitmaken van eenzelfde bende. Uiteindelijk werd hun geen enkele moord ten laste gelegd. Met de uitspraak wil het gerecht vooral een voorbeeld stellen. Buiten applaudisseert de menigte.
14
Het vonnis van Beria
15
Cassatie
Op 8 februari 1798 worden de vier mannen overgeplaatst. Tijdens het transport verdwijnen Félix Gérin en Buisseret op een mysterieuze manier. Moneuse en Nicolas Gérin moeten alleen voor het gerecht verschijnen.
16
Moneuse nodigt zichzelf uit voor het feest van Beria
17
Het proces van Douai
Moneuse en Gérin leggen zich snel bij de feiten neer. Ze herbeleven het proces van Mons.
En het behoeft dan ook weinig verwondering dat Moneuse en Gérin bij het verdict op 8 juni 1798 een tweede keer ter dood worden veroordeeld.
18
Opnieuw in cassatie
Ook al beseft Moneuse dat het slechts om een waterkansje gaat.
19
De hakbijl
Het volk is massaal toegestroomd op het marktplein van Douai om de laatste ogenblikken mee te maken van de persoon die zoveel emoties losmaakte. De twee mannen moeten plaatsnemen onder de guillotine en dragen daarbij een rood hemd dat normaal voorbehouden is voor moordenaars en personen die iemand vergiftigen. Naar verluid bleven ze volledig stil.
Om dertien over vier viel het mes.
20
Ironie
Hier de tekst van de verwerping van de cassatie:
“Op de zitting van de afdeling strafrecht van cassatie, gehouden in het Parijse Justitiepaleis op 29 Thermidor van het jaar VI van de Franse Republiek, één en ondeelbaar.” Naar aanleiding van de cassatievraag ingediend door Nicolas Gérin en Antoine-Joseph Moneuse via de afdeling strafrecht van het Noordelijke departement op 20 Prairial van het jaar VI” Wordt gehoord het rapport van burger Chupiet, opgeroepen op 25 Messidor, alsook Halvin, substituut van de commissaris van de uitvoerende macht voor haar aanklacht; “Gezien, vanuit de methodes die door voornoemden Moneuse en Gérin worden aangeklaagd; “ 1°Het jurylid die het afwezige lid verving op de dag van de zitting van de debatten, in overeenstemming met de wet werd uitgekozen en de beschuldigden zich op geen enkele manier tegen deze vervanging verzetten; “ 2° De rechters geen enkele inbreuk hebben gepleegd op artikel 357 van het strafwetboek aangezien de beschuldigden alle tijd hebben gekregen en niet verhinderd werden om getuigen à décharge te laten horen die ze wilden laten horen; “ 3° De militairen zich enkel kunnen laten berechten door militaire raadgevingen of commissies voor militaire straffeiten en die daarnaast gepleegd zijn in het kader van hun militaire dienst; “ 4° Niets erop wijst dat een van de rechters niet de minimale wettelijke leeftijd had; “5° De genaamde Applaincourt, schoonbroer van Moneuse, een van de beschuldigden, niet werkelijk als getuige gehoord werd tijdens de debatten zoals ook blijkt uit het proces-verbaal van de zittingen en dat artikel 358 niet verbiedt om de oom van een verdachte te horen, zodat er geen enkele sprake is van een inbreuk van artikel 358; “ 6° Ten slotte, rekening houdend dat de andere methodes enkel op de grond van de procedure betrekking hebben en niet op de vorm en regels en dat anderzijds de beschuldigingsakte werd opgemaakt volgens de geest van de wet, dat de procedure rechtmatig is en dat de straf correct werd uitgevoerd; “ het Hof verwerpt het beroep van voornoemden Moneuse en Gérin.”
21
De vogelverschrikkers
22
Moneuse is niet gestorven
Alhoewel het figuur van Moneuse voor veel fascinatie zorgt, is er, los van de juridische feiten, eigenlijk weinig over hem geweten. Als we echter naar het gebrekkige proces kijken, kunnen we ons de vraag stellen of hij effectief wel zo'n schurk was en de leider was van de Chauffeurs du Nord. Helemaal onschuldig zal hij wel niet geweest zijn. Maar is hij daarom over de hele lijn verantwoordelijk voor alle beschuldigingen? Het mysterie blijft en het lijkt ons aangewezen geen definitief oordeel te vellen.
- 38 meters hoogteverschil
-
- Starthoogte : 104 m
- Aankomsthoogte : 104 m
- Maximale hoogte : 109 m
- Minimale hoogte : 90 m
- Totaal positief hoogteverschil : 38 m
- Totaal negatief hoogteverschil : -38 m
- Maximaal positief hoogteverschil : 13 m
- Maximaal negatief hoogteverschil : -9 m
