Verlaines verblijf in de gevangenis

Poging tot moord
 

Op 25 oktober 1873 wordt Verlaine overgebracht naar de gevangenis van Mons. Hij werd al opgesloten in de Karmelietenstraat van Brussel en moet zijn straf uitzitten in de Henegouwse hoofdstad. Na een zoveelste ruzie had de dichter geschoten op de jonge Rimbaud, met wie hij een tumultueuze relatie had. Rimbaud is slechts lichtgewond, maar het gerecht is de streken van het koppel beu en neemt de zaak ernstig.
 

Levend gevild
 

Wat gaat er om in het hoofd van Verlaine bij zijn aankomst in Mons? Hoe ervaart hij zijn tijd in de gevangenis? Weten zijn medegevangenen dat ze in het gezelschap zijn van een van de grootste dichters aller tijden? Wat mij opvalt bij Verlaine, is de aangrijpende melancholie waarmee hij zijn belevenissen beschrijft. Ik herinner me nog de eerste verzen van Chanson d'automne (herfstlied): “Les sanglotslongs, des violons de l'automne, blessent mon coeur d'unelongueur monotone” (Droeve tonen van violen die in 't najaar klinken laten mijn hart in verlangende smart verzinken). Toen ik in het middelbaar dit gedicht leerde, had ik geen idee van de invloed die het leven heeft op het werk van een kunstenaar of een dichter zoals Verlaine. En toch ... Wanneer hij zijn PoèmesSaturniens schrijft, waar Chanson d'automne deel van uitmaakt, is Verlaine slechts 22 jaar oud. Hij heeft op dat moment noch zijn vrouw Mathilde, noch Rimbaud leren kennen. Hij is echter dan al levend gevild door het leven.
 

Een ommekeer
 

Was er een “voor” en “na” Mons? Het antwoord ligt voor de hand. Men kan een verblijf in de gevangenis niet ongetekend doorstaan. Voor Verlaine zal de periode in Mons een ommekeer teweegbrengen in zijn werk. De literaire critici zijn unaniem op dit punt. De dichter mediteert en schrijft in zijn cel nummer 252. Hij wordt vrijgesteld van de verplichting om te werken en krijgt het nodige schrijfmateriaal. Hij verdrijft zijn demonen en richt zich tot God. Jezus wordt zijn meester en hij de volgeling. Hij bekeert zich, probeert de draad weer op te nemen met zijn familie en schrijft prachtige gedichten die voornamelijk verzameld werden in drie bundels: “Sagesse”, “Jadis et naguère” en “Parallèlement”.
 

Het mooiste kasteel
 

Wanneer hij op 16 januari 1875 de gevangenis van Mons verlaat, is Verlaine heel erg alleen. Mathilde vergeeft hem zijn daden niet. De dichter bewaart echter geen slechte herinnering aan Mons: “J'ainaguèrehabité le meilleur des châteaux. Dans le plus finpaysd'eauvive et de coteaux. Quatre tours s'élevaientsur le front d'autantd'ailes. Et j'ailongtempshabitél'uned'elles ...” (Ik heb in het mooiste kasteelgewoond, in een prachtig land van water en groen. De vier torens leken wel vleugels.) Hij zal pas later weer terugkeren naar de stad om er een reeks conferenties te geven. Zijn demonen keren terug en hij heeft moeite om duidelijke taal te schrijven. Ondanks zijn roem zit hij in geldnood. Verlaine drinkt te veel en wordt regelmatig opgenomen in het ziekenhuis. In 1896 sterft hij volledig uitgeput aan longcongestie.Hij was amper 51 jaar oud.